Dinsdag 4 juli 2023

Onderwijs & Wetenschap

prof. dr. Nico van Straalen

Strijd tot op het bot, tot driemaal toe

De mens heeft lange benen, een schoonheidsideaal. Ze zijn zo lang geworden vanwege het rechtop lopen. Wanneer is dat begonnen? Dat valt af te leiden aan de beenderen van fossielen. Aan een dijbeen kun je heel goed zien of een persoon rechtop liep, vandaar dat paleontologen dol zijn op dijbeenderen. Drie beroemde fossiele dijbeenderen behandelt Prof. dr. Nico M. van Straalen in deze lezing: het dijbeen van Pithecanthropus, van de milleniummens en van de Tsaadmens. Over alle drie botten is onenigheid ontstaan, strijd tot op het bot.

Het femur (dijbeen) is het langste en sterkste bot van het menselijk lichaam en wordt om die reden relatief vaak gevonden als fossiel. Maar het is niet alleen groot en stevig, het is ook een bot vol informatie. Er valt veel uit af te leiden over de manier van voortbeweging. Omdat de mens een essentieel andere voortbeweging heeft dan de mensapen, is het dijbeen een mooi voorbeeld van evolutionaire aanpassing. We zien veranderingen in de kop van het femur, de hals, de knobbels onder de hals, de lengte van de schacht en de hoek met het kniegewricht, allemaal te verklaren vanuit het bipedalisme. Maar niet aan alle fossiele overblijfselen zijn die kenmerken goed te zien. Daardoor is het dijbeen tegelijkertijd ook een bot dat felle twisten opgeroepen heeft, een 'bone of contention'.

Prof. dr. Nico M. van Straalen is bioloog, em. hoogleraar in de ecologie, met brede belangstelling voor evolutiebiologie, bodembiologie, dierfysiologie, toxicologie en ecogenomica. Hij gaf jarenlang onderwijs over evolutie van de mens in de studierichtingen Biomedische Wetenschappen, Biologie en Gezondheidswetenschappen en hij begeleidde een groot aantal promovendi op onderzoeksprojecten in de ecologie en ecotoxicologie. Ook is Nico van Straalen publicist en columnist.

De samenstellers van het Historisch Sprekers Archief hebben grote zorgvuldigheid betracht bij het verzamelen en citeren van de gegevens die hoofdzakelijk afkomstig zijn uit de archieven van de Koninklijke Industrieele Groote Club en eerder via de website openbaar gemaakte data. Mocht U een aan- of opmerking hebben over de teksten en/of afbeeldingen, dan verzoeken wij u contact op te nemen met de redactie via clubinfo@igc.nl.

Foto's: Archief Koninklijke IGC