Dinsdag 28 mei 2024

Geschiedenis, Filosofie & Levensbeschouwing

Pieter van Os

Hier hing een schilderij – nazi-roofkunst

'Hier hing een schilderij' is een verhaal over roofkunst, nationaal schuldgevoel en exorbitante prijsstijgingen op de kunstmarkt. Pieter van Os ging samen met Emmie Kollau op een zoektocht naar gebeurtenissen en rechtvaardigheid in acht afleveringen over één schilderij: 'Bild mit Häusern' van Wassily Kandinsky. Hierover maakte Pieter van Os een podcast voor de NRC. Zijn ontdekkingen deelt hij met ons op deze avond.

Op 28 februari 2022 overhandigt de gemeente Amsterdam een topstuk uit het Stedelijk Museum aan de erven van de laatste Joodse bezitter. Het schilderij, een Kandinsky ter waarde van ruim zestig miljoen euro, zou in 1940 door nazi's zijn geroofd, of onder druk zijn verkocht.

Maar is dat wel zo? 
Na langdurig onderzoek is de conclusie van een commissie met kenners dat het schilderij, dat de gemeente in 1940 voor 176 gulden heeft gekocht, gewoon in het Stedelijk mag blijven hangen. Maar dan, vier jaar later: de gemeente geeft het schilderij alsnog terug. Of weg.  Dat is de vraag. En waarom besloot de gemeente daar eigenlijk toe? Wat is er gebeurd?

Emmie Kollau en Pieter van Os zochten in de achtdelige podcast naar een antwoord. Zij spraken met hoofdpersonen uit het conflict, de geschiedenis ingedoken met schrijvers als Adriaan van Dis en Frank van Kolfschooten en hebben getracht iets ongrijpbaars te peilen als de tijdgeest. Vragen komen voorbij als: is het kies te verdienen aan de holocaust of dienen de miljoenen voor een ambulance-chaser als James Palmer als weldadig smeermiddel in de bestrijding van historisch onrecht? Doet het ertoe dat claimanten in geen enkel opzicht deelhebben aan het leed dat ooit is berokkend? En waarom meende politicus Boris Dittrich dat 'deze zaak buiten de formele procedures om geregeld' diende te worden? 'Hier hing een schilderij' biedt antwoorden in een fascinerende zoektocht naar geschiedenis én moraal.

Pieter van Os (1971) is schrijver en journalist. Voor NRC schrijft hij regelmatig over roofkunst. Voor zijn boek 'Liever dier dan mens' (2019), een overlevingsverhaal en centraal-Europese mentaliteitsgeschiedenis, ontving hij zowel de Brusseprijs, voor het beste journalistieke boek van het jaar, als ook de Libris Geschiedenis Prijs. Op 28 mei komt hij naar de Club om te vertellen over de redenen voor het maken van deze achtdelige podcastserie, de moeilijkheden die hij onderweg tegenkwam en het ongemak, in de gehele samenleving, met vragen over historische onrecht en het denken daarover.

De samenstellers van het Historisch Sprekers Archief hebben grote zorgvuldigheid betracht bij het verzamelen en citeren van de gegevens die hoofdzakelijk afkomstig zijn uit de archieven van de Koninklijke Industrieele Groote Club en eerder via de website openbaar gemaakte data. Mocht U een aan- of opmerking hebben over de teksten en/of afbeeldingen, dan verzoeken wij u contact op te nemen met de redactie via clubinfo@igc.nl.